Chúng ta đã nghe rất nhiều về tiềm năng não bộ của trẻ 0 – 6 tuổi. Vậy cụ thể đó là gì? Bộ não của trẻ đã phát triển thế nào từ lúc thai nhi cho đến khi trưởng thành. Bạn hãy đọc kỹ bài viết để hiểu vì sao 0 – 6 tuổi lại là giai đoạn vàng mà bố mẹ không nên bỏ qua.
Não là cơ quan phát triển nhanh nhất so với các cơ quan còn lại, đặc biệt 0 – 3 tuổi
Nhờ các thành tựu trong nghiên cứu khoa học con người, chúng ta biết rằng trẻ em sau khi được thụ thai trong tử cung của người mẹ được 2 tháng, não bộ là cơ quan to nhất của cơ thể; từ các tháng tiếp theo khi mẹ đi siêu âm sẽ nhận thấy sự khác biệt của kích thước não so với các bộ phận còn lại. 9 tháng sau khi chào đời, trọng lượng của não tăng gấp đôi so với lúc mới sinh; tăng gấp 3 lần đến năm 3 tuổi; và hoàn thiện cơ bản vào 5 – 6 tuổi.
Các liên kết thần kinh hình thành và cố định trên vỏ não 0 – 3 tuổi
Khi trẻ sơ sinh ra đời, não bộ đã có tới 100 tỷ tế bào thần kinh, trong đó vỏ đại não chiếm 14 tỉ tế bào. Kích thước của chúng vẫn còn nhỏ, các sợi nhánh và các trục thần kinh chưa hình thành nhiều, chưa có thông tin truyền qua lại giữa các no-ron (tế bào thần kinh).
Và trong số các tế bào đó, cái nào phát triển, cái nào mất dần đi sẽ là yếu tố môi trường quyết định. Bản thân trẻ mới sinh ra không nhìn thấy gì cũng không nghe thấy gì, việc thay đổi môi trường khiến chúng phải đón nhận ánh sáng, nghe các âm thanh, các tế bào khu vực thính giác và thị giác phát triển.
Đây là quá trình hình thành cơ bản của các liên kết về cảm giác trong não. Tương tự như vậy, khi được tiếp xúc càng nhiều sự vật hiện tượng từ môi trường xung quanh, các tế bào não càng được được kích thích hoạt động, chúng bắt đầu liên hệ với nhau, các sợi thần kinh nhánh bắt đầu phát triển. Dần dần chúng liên thông với nhau hình thành các con đường truyền tải thông tin, vì vậy hoạt động tâm sinh lý cũng ngày càng trở nên phong phú đa dạng hơn.
Các nhà khoa học đã khẳng định 3 năm đầu đời là giai đoạn rất quan trọng của sự phát triển não cụ thể là trong giai đoạn này não hoàn thành 70 – 80% liên kết giữa các tế bào ở sau não. Từ năm 4 tuổi trở đi các đường kết nối tế bào sẽ được diễn ra ở các phần khác nhau ít quan trọng hơn của thùy não trước.
Khoa học cũng chỉ ra quá trình phát triển từ phải sang trái của não trẻ em. Trong đó: từ 0 – 2 tuổi là thời kỳ phát triển của não phải – đây là giai đoạn thần đồng; 3 – 4 tuổi là giai đoạn chuyển tiếp sang thời kỳ của não trái; từ 6 tuổi là thời kỳ của não trái. Đến 8 tuổi trí lực không phát triển rõ rệt nữa, và sau đó con người chỉ có thể phát triển kỹ năng và tri thức.
Với “Quy luật xén tỉa” của bộ não, các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng não người hoạt động trên nguyên tắc “sử dụng nó hay mất nó”; não chỉ giữ lại những kết nối và các con đường thường xuyên được kích hoạt; các kết nối khác không luôn sử dụng sẽ bị xén tỉa, để não hoạt động hiệu quả hơn.
Với “Học thuyết tăng giảm”, tiềm năng của não bộ sẽ theo quy luật giảm dần, nghĩa là giáo dục càng muộn thì tiềm năng có được của con người được phát huy càng ít.
Sự tồn tại của thời điểm nhạy cảm – thời điểm 1 vốn 4 lời của bố mẹ 1 vốn 4 lời có nghĩa là nếu muốn con có nhiều cơ hội để thành tài thì 0 – 3 tuổi là giai đoạn không tốn quá nhiều công sức mà hiệu quả lại cao nếu bố mẹ chịu khó có kích thích phù hợp cho não.
Ngoài ra, sự phát triển của não không theo đường thẳng tuyến tính mà có những thời điểm quan trọng – thời kỳ nhạy cảm, thời kỳ phát triển nhất, đó là thời kỳ “cửa sổ của các cơ hội học” tốt nhất, để chuẩn bị cho những bước phát triển thăng hoa về sau.
– Thời kỳ tốt nhất để phát triển vận động thô là từ trước khi sinh đến 6 tuổi.
– Thời kỳ tốt nhất để phát triển về mặt tình cảm – xã hội là trước 2 tuổi.
– Thời kỳ tốt nhất để phát triển tiếng nói là từ sơ sinh đến trước 3 tuổi. Đồng thời trước 6 tuổi cũng là thời kỳ tốt nhất để học ngoại ngữ.
– Thời kỳ tốt nhất để học đếm là trước 4 tuổi. Thời kỳ tốt nhất để học cảm thụ âm nhạc và học một nhạc cụ cũng là trước 6 tuổi.
